Η συζήτηση μάς πήγε σε περιπτώσεις όσων δηλώνουν ειδικοί ψυχικής υγείας και ψυχοθεραπευτές, ενώ δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Ή ακόμα σε εκείνους , που εάν και δεν έχουν κάνει καν τις αντίστοιχες βασικές σπουδές, διαφημίζουν ανακουφιστικές διεξόδους και βέβαιες νίκες πάνω σε προβλήματα που άπτονται της ψυχικής σφαίρας. Πόσο επωφελείς ή πόσο επιβλαβείς μπορούν να αποβούν αυτοί οι απλουστευτικά εύχρηστοι οδηγοί; Είναι δυνατόν και με ποιους όρους ο ορθολογισμός της επιστημονικής ψυχιατρικής γνώσης να προστατεύσει τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν κάποιου είδους ψυχικό πόνο από τέτοιες καταφυγές;
Και έτσι καταλήξαμε να κουβεντιάζουμε για την πορεία της ψυχιατρικής σκέψης και πρακτικής. Είναι τάχα η ψυχιατρική μια ιατρική ειδικότητα όπως όλες οι άλλες; Μάλλον όχι, καθώς πρόκειται εξ’ ορισμού για την ιατρική ειδικότητα που δεν χρησιμοποιεί, γιατί δεν υπάρχει, κάποιο ειδικό όργανο μέτρησης (όπως π.χ είναι το πιεσόμετρο ή το στηθοσκόπιο), δηλαδή κάποιο διαγνωστικό εργαλείο ανεξάρτητο από τον εξετάζοντα και τον εξεταζόμενο. Επαρκούν, επομένως, από μόνα τους τα διαγνωστικά κριτήρια, που έχουν οργανωθεί ασφαλώς με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό τρόπο και με εμπεριστατωμένες πολυετείς μελέτες, για την ουσιαστική διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση των πασχόντων; Εάν όχι, ποια άλλα μέσα διαθέτουμε για να αφουγκραστούμε την προσωπική ιστορία του καθενός, την ψυχοπαθολογία και τον ιδιαίτερο ψυχικό του πόνο; Και τελικά, είναι χρήσιμο και αναγκαίο (ή μήπως όχι) «να παρακάμπτουμε τον κίνδυνο να δοθεί έμφαση στις πιο επιφανειακές πτυχές της ψυχολογίας του ατόμου» ; (D. Winnicott, Η ανθρώπινη φύση)
«Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές, είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα», όπως έγραφε ο ποιητής. Ο ανακουφιστικά ανάλαφρος αυτός δρόμος ανατρέπεται, ωστόσο, με τους αμέσως επόμενους στίχους, όπου φανερώνεται ο «μνησιπήμων πόνος». Αποδίδοντας έτσι, με μοναδική ποιητική πυκνότητα, την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου όντος, του ανθρώπινου ψυχισμού. Μέσα σε αυτήν την πολυπλοκότητα χρειάζεται να μπορεί να βουτήξει ο ψυχίατρος, μέσα σε αυτό το «διαρκές πήγαινε-έλα ανάμεσα στο βιολογικό και το ψυχικό, το φυσιολογικό και το παθολογικό, τον ενεστώτα χρόνο και τον παρελθοντικό, παιδικό χρόνο» (Β. Καψαμπέλης, Συναψις, 2006). Προκειμένου «να συλλάβει σε όλη της την πληρότητα την θεραπευτική αποστολή του ως ψυχιάτρου: τον τρόπο να θέτει στη διάθεση ενός ψυχικού οργάνου τελματωμένου, του ψυχικού οργάνου του ασθενούς, το δικό του ψυχικό όργανο σκέψης και αίσθησης». (Β. Καψαμπέλης, Συναψις, 2006).
Είναι πράγματι απαιτητική η εργασία του ειδικού ψυχικής υγείας. Οικοδομείται στη βάση της τεκμηριωμένης επιστημονικής γνώσης, απαιτεί όμως παράλληλα και άλλους ορίζοντες : το βάθος και πλάτος ενός συνολικού τρόπου κατανόησης του ανθρώπινου ψυχισμού, που θα συνδράμει στην καλλιέργεια της αναγκαίας για τον ειδικό ψυχίατρο ανθρωπογνωστικής εμβάθυνσης και ευαισθησίας.
Μαρία Κούντζα
Ψυχίατρος – ψυχοθεραπεύτρια, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ